Από το χώμα στο φως

Στο νησί του φωτός και των αντιθέσεων, εκεί που το γαλάζιο της θάλασσας συναντά το ζεστό χώμα της γης, η παράδοση συνεχίζει να ζει μέσα από τα χέρια ανθρώπων που επιλέγουν να δημιουργούν με ουσία και ψυχή. Η οικογένεια κεραμιστών Σταμάτη, με καταγωγή και βάση τον Μανταμάδο Λέσβου, είναι αυτοί οι δημιουργοί.

Μέσα από τα έργα τους ,η τέχνη της κεραμικής αποκτά φωνή, αφήγηση και μνήμη. Με βαθύ σεβασμό στην τοπική παράδοση αλλά και με μια καθαρά δική τους αισθητική ματιά, έχουν καταφέρει να δώσουν νέα πνοή σε μια τέχνη πανάρχαια, μετατρέποντας τον πηλό σε ποίηση.

Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να δημιουργήσετε ένα εργαστήριο κεραμικής στη Λέσβο, και πώς επηρεάζει το νησί τη δημιουργική σας διαδικασία;

Το εργαστήρι μας δημιουργήθηκε πολύ παλιά, την εποχή των προπαππούδων μας. Τότε τα κεραμικά ήταν είδη πρώτης ανάγκης· από αυτά έπιναν νερό, μαγείρευαν... Οι ανάγκες, λοιπόν, της εποχής και οι πρώτες ύλες που υπάρχουν στη περιοχή μας ώθησαν στη δημιουργία του εργαστηρίου μας και στη διατήρησή του έως σήμερα. Βέβαια, τα σχέδιά μας έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες και της σημερινής εποχής. Τα περισσότερα κεραμικά που φτιάχνουμε έχουν σαφή επιρροή από το νησί. Τόσο τα σχήματα όσο και οι ζωγραφιές τους σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τη φύση και τη ζωή εδώ: σκεύη για τις ελιές, το λάδι, το τυρί και πολλά άλλα...

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε ως δημιουργοί και ταυτόχρονα επιχειρηματίες;

Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις οικονομικές δυσκολίες. Το κάθε κεραμικό, για να κατασκευαστεί, χρειάζεται ένα σημαντικό κόστος υλικών και ρεύματος, αλλά και πολλές ώρες εργασίας να αφιερώσεις σε αυτό. Ο κόπος που υπάρχει σε καθετί χειροποίητο δεν μπορεί να συγκριθεί με τα τυποποιημένα προϊόντα. Παράλληλα, προσπαθούμε να είναι προσιτά στο κόσμο. Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά είναι μία μεγάλη πρόκληση. 

Πώς ισορροπείτε ανάμεσα στην ανάγκη για εμπορική επιτυχία και τη διατήρηση της καλλιτεχνικής σας ταυτότητας;

Η καλλιτεχνική μας ταυτότητα και η διαδικασία της δημιουργίας προέχουν της εμπορικής επιτυχίας. Για εμάς, το πιο σημαντικό είναι αυτά που φτιάχνουμε να μας αρέσουν. Φυσικά, μας ενδιαφέρει να αρέσουν και στον κόσμο, ώστε να τα αγοράζει και να μπορούμε να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό το επάγγελμα. Ευτυχώς, έως τώρα αυτά συμβαδίζουν!

Με ποιον τρόπο εμπνέεστε για τις συλλογές σας και πόσο σημαντική είναι για εσάς η σύνδεση με την παράδοση της ελληνικής κεραμικής;

Η έμπνευσή μας είναι αυτά που είναι γύρω μας. Ο τόπος, η φύση, οι άνθρωποι, τα ζώα. Σε μια βόλτα που θα κάνεις ή στο κτήμα με τα ζώα που θα πας, κάτι θα δεις που θα σε εμπνεύσει και θα θελήσεις να φτιάξεις αργότερα στο εργαστήρι. Η σύνδεση με την παράδοση είναι πολύ σημαντική. Πολλά από τα σχέδιά μας είναι πολλών δεκαετιών, είναι η ιστορία μας. Δεν μπορούμε να την παραβλέψουμε – εξ' αιτίας αυτής υπάρχουμε έως σήμερα. Παράλληλα, δεν μπορείς να αντισταθείς σε νέες δοκιμές και πειραματισμούς!

Τι συμβουλή θα δίνατε σε κάποιον που θέλει να ξεκινήσει μια δημιουργική επιχείρηση στην περιφέρεια της Ελλάδας;

Στις μέρες μας το να ανοίξει κανείς μια επιχείρηση δεν είναι καθόλου απλό. Οι οικονομικές δυσκολίες είναι αρκετές. Ο χρόνος και ο κόπος που απαιτεί μία επιχείρηση, ειδικά στο τομέα της δημιουργικότητας, είναι άπλετος. Όμως, εάν το θέλεις πολύ και το αγαπάς να το κάνεις, η ευχαρίστηση που αισθάνεσαι όταν δεις το αποτέλεσμα ή όταν σου πει κάποιος πόσο του αρέσει αυτό που έφτιαξες είναι πολύ σπουδαία ανταμοιβή. 

Καθώς η κουβέντα μας φτάνει στο τέλος της, μένει μια αίσθηση γαλήνης σαν εκείνη που νιώθεις όταν κοιτάς ένα κεραμικό αγγείο που έχει μέσα του τον ήχο του νησιού και το αποτύπωμα ενός χεριού που έμαθε να σέβεται τον χρόνο. Η Ευθυμία μού έχει έτοιμη την κούπα που της παράγγειλα και είναι ένα μικρό αριστούργημα.

Κι αν κάτι αξίζει να μείνει από την κουβέντα μας είναι αυτό: οι κεραμίστες δεν πλάθουν απλώς πηλό· πλάθουν γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, στο χειροποίητο και το ουσιώδες. Και μέσα από αυτή τη διαδρομή, μας θυμίζουν πως η ομορφιά δεν χρειάζεται να φωνάζει – αρκεί να είναι αληθινή.